Mühendislik Tarihi

    

                                                MÜHENDİSLİK TARİHİ

    Bilimin ve gelişen teknolojinin yaşantımızdaki önemini günlük yaşantımızda kullandığımız pek çok aygıt, araç ve alet sayesinde anlayabiliyoruz. Bilim ve teknolojinin gelişmesine etki eden iki önemli grup bilim insanları ve mühendislerdir. Mühendisler ve bilim insanları matematik ve doğa bilimleri doğrultusunda eğitilirler. Bilim evrene ilişkin nesnel gözlem ve sistematik deneye dayanarak genel doğrulara ya da temel konulara ulaşma etkinliğidir. Mühendislik ise temel bilimler yardımıyla doğadaki malzeme, güç ve enerjinin en verimli biçimde kullanılıp, dönüştürülmesini sağlar. İngilizce ’de mühendis anlamına gelen “engineer” sözcüğünün kökeni Latince ’de yaratmak anlamına gelen “in generare”dir.

    Mühendislik sayesinde bilimsel araştırma sonuçları teknolojiye dönüşerek somutlaşır ve ihtiyaçlara cevap verilir. Buna bağlı olarak mühendislik faaliyetlerinin temelinin ilk çağlarda başladığını söyleyebiliriz. Çok basit de olsa ihtiyaçları karşılayacak aletler icat edilmiştir. Fakat burada bilimsel bilgilerin kullanımından söz edemeyiz. Helenistik dönemde mühendisliğin alt yapısı olan temel bilimlerde görülen gelişme ile vida, su çarkı, su dağıtım sistemleri vb. gibi üretimler ortaya çıkmıştır. Ayrıca dünyanın yedi harikasının beşi bu dönemde inşa edilmiştir Helenistik dönemdeki kadar çarpıcı gelişmeler görülmese de Roma döneminde bir takım ilerlemeler olmuştur. İhtiyaçlar doğrultusunda şekillene gelişmelerin başında yollar, köprüler ve su kanalları vardı. İlk çimento harcı kullanımı bu dönemde görülmüştür. Rönesans döneminde de bilimin gelişmesine paralel olarak mühendislik de gelişmiştir. Rönesans’ın önemli mühendislerinden biri “Albertini” idi. Türünde ilk olan yapı bilimi ve sanatı kitabı “Di Architectura”yı yazmıştır. Sanatçılığının yanı sıra mühendislikle de ilgili çalışmalar yapan Leonardo Da Vinci de bu dönemde mühendisliğin gelişimine katkı sağlamıştır. Rönesans’ın yarattığı bu özgür hava ile 16. Ve 17. Yüzyıl’da Newton ve Galileo yaptıkları çalışmalarla mekaniğin kurucuları olmuşlardır. Bu sayede hesaba dayanan çağdaş mühendisliğin önü açılmıştır. Sadece bununla kalmayıp onlardan etkilenen Laplace ve Lagrange Newton’un kuramlarını geliştirip bu kuramlara bağlı matematik buluşları gerçekleştirmişlerdir. 1750’lerde madencilik, imalat ve taşımacılık sektörlerinde mühendislik ihtiyacı artmıştır. Buna bağlı olarak James Watt tarafından üretilen buharlı motor sayesinde bu ihtiyaç karşılanmıştır, aynı zamanda da yeni bir devir başlamıştır. Başlayan endüstri devrimi formel mühendislik eğitimini de beraberinde getirmişti. O güne kadar sürmekte olan ustalık dönemi yerine mühendislik okulları ve standartlar gelmiştir. İlk mühendislik okulu 1757’de Fransa’da kurulmuştur. Bundan otuz beş yıl sonra da Ecole Polytechnique kurulmuştur. Osmanlı Devleti 1773 yılında Mühendishane-i Bahri Hümayun’ u ve 1795’de de Mühendishane-i Berri Hümayun’u kurmuştur. 19. Yüzyıla gelindiğinde mühendislik bir meslek olarak tanınmaya başlanmıştır. 1771 yılında başlayan mühendislik birliği kurma çabaları 1818 yılında sonuç vermiş ve İngiltere’de İnşaat Mühendisleri Odası kurulmuştur. 1847 yılında da Makine Mühendisleri odasının kurulması bu gelişmeleri takip etmiştir. Amerika’da bunlara benzer formda kurulan birlikler ise şöyledir;

American Society of Civil Engineers (1852) 

American Institute of Mining, Metalurgical and Petroleum Engineers (1871) 

American Society of Mechanical Engineers (1880) 

Institution of Electrical and Electronics Engineers (1884)

American Society of Chemical Engineers (1908)

    Mühendislikte yaşanan bu sosyoloji gelişmelerin yanı sıra teknolojik gelişmeler de devam etmiştir. 19. Yüzyıl’da elektrik bir güç kaynağı olarak geliştirilmiş ve sonrasında pek çok uygulaması yapılmıştır.1843 yılında Samuel Morse tarafından temelleri atılan telgraf sayesinde Kuzey Amerika ile Avrupa arasındaki iletişim denizaltı kablolarıyla sağlanmıştır. Tüm bu bilgi ve birikimlerle 20 Yüzyıl’da mühendislikteki gelişim ivme kazanarak devam etti. Yüzyılın başında ilk uçuş gerçekleştirildi. 1903 yılında gerçekleşen bu önemli olayda Wilbur ve Orvile Wrigth kardeşlerin yaptıkları uçak 12 saniye havada kalabilmişti. Bu dönemde Henry Ford’un katkılarıyla otomobillerde gelişme ve popülerleşme görülmeye başlandı. Bu döneme kadar olan mühendislik tarihi özetle; 

    Tarih öncesi dönemden Rönesans’a kadar bilim-öncesi devir, 18. ve 19. yüzyıllarda mühendisliğin teknik olarak ortaya çıktığı Sanayi Devrimi, ikinci dünya savaşı öncesi elektriğin ve diğer mühendislik dallarının ortaya çıktığı dönem ikinci sanayi devrimidir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemdeki çalışmalar nükleer yöntemlerle elektrik üretimine yönelik olmuştu. Bunun sonucunda 1967 yılında ilk nükleer güç santrali çalışmaya başladı. 

 Genel olarak bu gelişmelere bakılarak şöyle bir sınıflandırılma yapılmıştır;

Yiyecek üretimi üzerine devrim (Mö 6000-3000) 

Kent Toplumunun Ortaya çıkışı (Mö 3000-2000) 

Eski Yunan Biliminin Doğuşu (Mö 600-300) 

Güç kaynaklarında Devrim (Orta Çağlar) 

Modern Bilimin Doğuşu ( Onyedinci Yüzyıl) 

Buhar ve Endüstri Devrimi (Onsekizinci Yüzyıl) 

Elektrik ve Uygulamalı Bilimin Başlangıcı (Ondokuzuncu Yüzyıl) 

Otomatik Kontrol Çağı (Yirminci Yüzyıl)

    Günümüze kadar olan bilgi birikimini düzenli bir biçimde kullanmak ve standartlaşmayı sağlamak için kurulan ABET  (The  Accreditation  Board  for  Engineering  and  Technology) tarafından  hazırlanan Mühendislik Kriterleri 2003 aşağıdaki biçimd dir.(ABET 2003):

i. Matematik ve mühendislik bilgilerini uygulama yeteneği, 

 

ii. Deney yapma ve veri yorumlama yeteneği, 

iii. İstenen özelliklere sahip bir sistemi çözüm yöntemlerini tasarlama yeteneği, 

iv. Disiplinler arası bir grup içinde çalışabilme yeteneği,

v. Mühendislik problemlerini tanımlama, modelleme, çözme yeteneği, 

vi. Etik sorumlulukların farkında olma, 

vii. Verimli biçimde diyalog kurabilme yeteneği,

viii. Mühendislik çözümlerinin evrensel ve toplumsal bağlamda etkisini kavrayabilecek geniş bakış açısı oluşturabilme, 

ix. Gereksinimleri ve ihtiyaçlarını tanımlama; yaşam boyu öğrenmeye çalışma yeteneği, 

x. Yürürlükte olan yönetmelikler ile ilgili bilgi sahibi olma, ve yapılan değişiklikleri takip etme,

xi.  Mühendislik uygulamaları için gerekli teknolojik mühendislik araçlarını ve tekniğini kullanma yeteneği. 

Tarih boyunca yaşanan gelişmeleri bir araya getirdiğimizde oluşan çizelge şu şekilde oluyor;

MÖ 3200 civarı: Mezopotamyalı Sümerler yazıyı kullanan ve tekerleğin resmini çizen

ilk halk oldu.  

MÖ 3000 civarı: Babilliler ilk toplama makinesi olan abaküsü icat etti. 

MÖ700: Lidya'da (bugünkü Türkiye'de) malların alım satımı için ilk kez para kullanıldı. 

MÖ 10 civan: Romalı mimar Vitruvius bir vinç tasarladı. 

999: Milattan sonra bir keşiş tarafından mekanik saat icat edildi 

1000 civarı: Çinliler havai fişek yapmak ve işaret göndermek için barut kullandı. 

1045 civarı: Çin'de Pi Cheng portatif matbaa harflerini icat etti.  

1280: İlk gözlük İtalya'da yapıldı.  

1450'ler: Johannes Gutenberg'in baskı makineleri kitap ¸üretiminde çığır açtı. Bunun

sonucunda yeni icatlar hakkındaki bilgilerin yayılması hızlandı. 

1569: Flaman haritacı Mercator, yeni bir harita yapma yöntemi geliştirdi. 

1592: Galileo, cisimleri 30 kez büyüten bir teleskop yaptı. 

1614: İskoçyalı matematikçi John Napier logaritma cetvelini icat etti. 

1642: Blaise Pascal, babasının vergi hesaplarında kullanması için bir toplama

makinesi icat etti. 

1643: Evangelista Torricelli, hava basıncını ölçmek için şimdi cıvalı barometre denilen cihaz icat etti.  

1656: Christian Huygens, Galileo'nun fikirlerine dayanan hassas bir sarkaçlı saat tasarladı.  

1665: Robert Hooke'un Küçük Çizimler adlı kitabındaki çizimler, yeni

mikroskopların gücünü gösteriyordu. 

1668: Isaac Newton ilk aynalı teleskopu yaptı. 

1698: Thomas Savery'nin yaptığı ilk buhar makinesi, su altında kalan madenlerdeki suyu dışarı pompalamada kullanıldı. 

1733: İngiliz bir dokumacı tarafından icat edilen "uçan mekik" adındaki alet bir

kişinin bir günde üretebileceği kumaş miktarını ikiye katladı.

1771:  Richard Arkwright'ın suyla çalışan çıkrığı eskiye göre çok daha sağlam pamuk ipliği ¸üretiyordu.  

1778: Joseph Braham'ın yeni tuvalet sistemini icat etmesiyle ev için sağlık koşullarında önemli bir gelişme kaydedildi. 

1783: Marquis de Jouffroy d'Abbans ilk buharlı gemiyi yüzdürdü. 

1783: Montgolfier Kardeşler bir sıcak hava balonunu başarıyla uçurdu.

1797: Bir Fransız, balondan paraşütle atlayarak paraşütün önemini gösterdi. 

1801: İlk denizaltılardan olan Nautilus ilk yolculuğunu tamamladı.  

1804: Richard Trevithick raylar üzerinde giden ilk buharlı lokomotifi yaptı. 

1814: Friedrich König elle çalışan matbaadan çok daha hızlı olan buharlı matbaayı geliştirdi.                  

1815: Humphry Davy, madenlerde çalışmayı çok daha güvenli hale getiren bir madenci lambasını icat etti. 

1819: Augustus Siebe basınçlı bir dalgıç elbisesi tasarlayarak insanların daha derinlere dalabilmesini sağladı.

1821: Charles Babbage, karmaşık matematiksel tabloları otomatik olarak hesaplamak

için tasarladığı "fark makinesi"nin ¸üzerinde çalışmaya başladı. 

1826: Fransız fizikçi Joseph Niepce tarihteki ilk fotoğrafı çekti.  

1829: George Stephenson, en iyi buharlı lokomotif tasarlama ve yapma yarışmasını

kazandı. Rocket adlı bir lokomotif üretti. 

1830: İlk dikiş makinesi Fransız terzi Barthelemy Thimonnier tarafından tasarlandı. 

1836:  Samuel Colt, yaptığı hızlı ateş eden tabanca "altıpatlar"ın patentini aldı. 

1837: Isambard Kingdom Brunel, ilk kıtalararası buharlı gemiyi yüzdürdü. 

1837: İki İngiliz mucit William Cooke ve Charles Wheatstone ilk elektrikli telgraf

makinesini yaptı.  

1839: Louis Daguerre vesikalık fotoğraflarda çok tutulan daguerrotype fotoğraf

tekniğini icat etti. 

1843: Samuel Morse, telgraf mesajlarında kullanılmak üzere nokta ve çizgilerden

oluşan ünlü mors alfabesini icat etti. 

1848: İlk yürüyen merdiven, New York'ta turist çekmek için kuruldu.  

1849: Çengelli iğne icat edildi. 

1857: New York'ta bir dükkan asansörü olan ilk bina oldu. 

1860: Belçikalı Etienne Lenoir ilk içten yanmalı motoru yaptı. 

1863: İlk metro (yeraltı demiryolu) hattı Londra'da işletmeye açıldı 

1868: Bir gazetenin yazı işleri müdürü olan Christopher Sholes ilk kullanışlı daktiloyu

yaptı. 

1876: Alexander Graham Bell ilk telefon konuşmasını yaptı. 

1876: Amerikalı üretken mucit Thomas Edison icatlar fabrikasını kurdu. 

1877: Edison fonografı icat etti.  

1878: Joseph Swan elektrik ampulünü icat etti. 

1879: Ernst von Siemens elektrik döşenmiş bir hat üzerinde giden ilk elektrikli treni sergiledi. 

1881: Emile Berliner, yassı plaklar kullanan ilk gramofonu yaptı. 

1884: Hiram Maxim ilk makineli tüfeği tanıttı. 

1885: Fizikçi Heinrich Hertz elektromanyetik dalgaların varlığını gösterdi.

1885: Avusturyalı kimyacı Carl Auer, muma göre daha kullanışlı ve güvenli olan bir

havagazı lambası icat etti. 

1886: Linotip adlı makine, gazetelerin ve kitapların daha hızlı hazırlanmasını sağladı. 

1888: George Eastman, Kodak no.l adlı fotoğraf makinesini üretti ve müşterilerinin

filmlerini banyo etti. 

1889: Edison'un yardımcısı Charles Batchelor sinema filmlerinin seslendirilmesi

üzerine deneyler yaptı. 

1890: Daimler motor şirketi, dört tekerlekli ve akaryakıtla çalışan otomobil üretimine

başladı. 

1890: Herman Hollerith'in icat ettiği elektrikli sayma makinesi sayesinde Amerika'da

nüfus sayımı işlemi çok hızlı bir şekilde sonuçlandırıldı. 

1898: Valdemar Poulson, modern teybin öncüsü olan bir cihaz yaptı. 

1902: İtalyan Guglielmo Marconi, Manş Denizi üzerinden radyo dalgalarıyla mesaj

iletmeyi başardı.  

1903: Amerikalı Wright Kardeşler ilk motorlu uçağın uçuşunu gerçekleştirdi. 

1903: Henry Ford, yeni araba fabrikasıyla seri üretim tekniğini getirdi. 

1903: Willem Einthoven, kalbin işleyişini kaydeden elektrokardiyografi cihazını icat

etti. 

1904: John Fleming'in geliştirdiği cam diyotlar radyo cihazlarının vazgeçilmez

parçası oldu. 

1908: Adını mucidinin adından alan Geiger sayacı radyasyonu saptamak ve ölçmek

için kullanılmaya başlandı. 

1909: General Electric şirketi elektrikli ekmek kızartma makinesini yaptı. 

1923: İki İsveçli mucit ilk buzdolabını tasarladı. 

1925: Londra'da trafik lambaları kullanılmaya başlandı. 

1926: John Logie Baird ilk televizyon görüntüsünü başarıyla iletti.  

1926: Robert Goddard ilk sıvı yakıtlı roketi fırlattı. 

1933: İki Alman bilim adamı Max Kroll ve Ernst Ruska elektron mikroskobunu yaptı.

1933: Bir kedinin gözünün araba farlarını yansıtmasından esinlenen Percy Shaw,

sürücülerin dikkatini yol çizgilerine çeken kedigözünü icat etti. 

1935: Alman şirketi AEG, sesi kaydetmek için plastik manyetik teyp bandını

geliştirdi. 

1938: Amerikalı Chester Carlson ilk fotokopi makinesini icat etti.  

1939: İgor Sikorsky adlı bir Rus mühendis tarafından ilk helikopter yapıldı. 

1942: Wernher von Braun, AImanya'nın ilk uzun menzilli füzesi olan V-2'yi fırlattı. 

1942: Enrico Fermi, ABD'nin Chicago kentinde, nükleer enerjinin denetim altına

alınabildiği bir nükleer reaktör yaptı. 

1945: Amerikalı mucit Percy Spencer, ilk mikrodalga fırını tasarlayarak patentini aldı.

1946: John Mauchy ve John Eckert'in geliştirdiği, Amerika'nın ilk elektronik

bilgisayarı ENIAC halka gösterildi. 

 1947: Edwin Land bir dakikadan az bir sürede siyah beyaz fotoğraf çıkaran polaroid

makineyi icat etti. 

 

1948: Amerikalı ¸ bilim adamı John Bardeen, Walter Brattain ve William Shockley

transistör denilen bir cihaz icat ederek elektronik devrelerin çok daha

küçülmesini sağladı. Daha sonra, bu icatlarıyla Nobel Ödülü aldılar. 

1957: Sovyetler Birliği tarafından Dünya'nın çevresinde dönen insan yapımı ilk cisim

Sputnik I fırlatıldı. 

1959: Christopher Cockerell tarafından tasarlanan hoverkraft halka gösterildi.

1960: Theodore Maiman ilk lazeri yaptı. 

1962: Telefon konuşmalarının yanında canlı televizyon görüntülerini de ileten Telstar

adlı uydusu fırlatıldı. 

1977: Dünya'nın tekrar kullanılabilen ilk uzay gemisi olan Uzay Mekiği, ABD

tarafından fırlatıldı.  

1982: Philips ve Sony şirketleri kompakt diski çıkardı.

1987: İlk sayısal ses bantları (DAT) üretildi. 

1990: Yüksek netlikte televizyon (HDTV) yayını ilk kez yapıldı.

Kaynaklar:

BİLİM VE MÜHENDİSLİK:

TARİHSEL GELİŞİM VE FELSEFESİ

 Y. Doç. Dr. Ferhat Özçep 

MÜHENDİSLİK TARİHİ VE FELSEFESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA(Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi)

 Dr. Nuray ALPASLAN